Produkcja i spożycie mleka – stan i perspektywy
Codziennie na całym świecie miliardy ludzi spożywają mleko i jego przetwory. Produkty te odgrywają bardzo ważną rolę w życiu człowieka, przede wszystkim jako źródło doskonałej żywności, dają także możliwość utrzymania się rolnikom, przetwórcom i innym przedstawicielom w łańcuchu dostaw.
tekst: Dorota Śmigielska
Światowa produkcja mleka od dłuższego czasu wykazuje tendencję wzrostową. Oczekuje się, że w ciągu najbliższych dziesięciu lat średnioroczny wzrost światowej produkcji mleka będzie wynosił 1,8%. Do końca 2027 roku na świecie będzie o 22% więcej surowca w porównaniu z rokiem 2017. Kraje rozwinięte będą odpowiadać za 9% dodatkowej ilości mleka, a kraje rozwijające się – za 33%. Udział krajów rozwiniętych w produkcji mleka spadnie w 2027 roku z 48 do 43%. Wzrost produkcji w krajach rozwijających się będzie spowodowany w 1,1% zwiększeniem liczby krów mlecznych, a w 1,6% wzrostem wydajności jednostkowej.
Największymi światowymi producentami w roku 2017 były: Unia Europejska – z udziałem 20%, Indie – 20%, Stany Zjednoczone – 12%, Pakistan – 6%, Chiny – 5%. Około 70% wzrostu produkcji mleka nastąpi w Azji, z Indiami i Pakistanem na czele. Przewiduje się, że w 2027 roku Indie wyprzedzą Unię Europejską pod względem wielkości produkcji, jednak większość wyprodukowanego mleka zostanie wykorzystana na własne potrzeby. Udział Indii w światowej produkcji surowca w 2027 roku będzie wynosił 25%, natomiast udział UE spadnie z 20 do 18%, a Stanów Zjednoczonych – z 12 do 11%.
Roczne spożycie mleka i produktów mlecznych na jednego mieszkańca jest wyższe w krajach rozwiniętych niż w krajach rozwijających się, jednak różnica ta z roku na rok się zmniejsza. Popyt na mleko w krajach rozwijających się rośnie wraz ze wzrostem liczby ludności, urbanizacji, zmian w nawykach żywieniowych oraz dochodów per capita. Coraz większe spożycie mleka i przetworów mlecznych odnotowywane jest we wschodniej i południowo-wschodniej Azji, głównie w Chinach, Indonezji i Wietnamie.
W Polsce bilansowa konsumpcja mleka, łącznie z mlekiem przeznaczonym na przetwory bez mleka przerobionego na masło, wyniosła 218 litrów na jednego mieszkańca i była o 4,1 litra mniejsza, tj. o 1,8%, niż w roku 2016.
Przewiduje się, że w roku 2019 utrzyma się wzrostowa tendencja spożycia mleka, jednak jej nasilenie będzie słabsze niż w latach poprzednich. Eksperci oceniają, że w bieżącym roku bilansowa konsumpcja mleka wyniesie 225 litrów na mieszkańca i będzie o 1% wyższa niż w roku 2018. Trend wzrostowy utrzymuje się również w przypadku spożycia masła. W roku 2017 przeciętna konsumpcja tego artykułu wynosiła 4,5 kg. Dla porównania, przeciętne spożycie masła w Unii Europejskiej wynosiło 4,32 kg. Z badań GUS wynika, że miesięczne spożycie podstawowych produktów mleczarskich kształtowało się na poziomie 4,84 kg, wobec 4,93 kg w roku 2016. W trzech kwartałach ubiegłego roku konsumpcja artykułów mleczarskich ukształtowała się na poziomie 4,77 kg na osobę i była o 1,9% niższa niż w tym samym okresie 2017 roku. Ograniczono spożycie mleka pitnego o 2,9%, mleka zagęszczonego i w proszku – o 50%, jogurtów – o 1,9%. Zwiększono o 2,4% konsumpcję serów podpuszczkowych dojrzewających i twarogów.
Światowa konsumpcja świeżych produktów mlecznych w ciągu najbliższej dekady ma wzrastać o 2,1% rocznie, a przetworzonych produktów – o 1,7%. Warto zaznaczyć, że największy udział w spożyciu mleka i przetworów mlecznych mają produkty świeże, do których wytwarzania przeznaczanych jest około 50% całkowitej światowej produkcji mleka. Udział ten stale rośnie ze względu na zwiększenie produkcji mleka w krajach rozwijających się i w ciągu 10 lat osiągnie poziom 52%. Światowe spożycie świeżych produktów w 2017 roku wynosiło 54,96 kg na mieszkańca, w roku 2027 ma osiągnąć poziom 62,25 kg. Pomimo spadku spożycia w USA z 72 kg (2017 r.) do około 64 kg (2027 r.) i w Unii Europejskiej z 88,5 kg (2017 r.) do 86 kg na mieszkańca (2027 r.) światowy wzrost nastąpi głównie dzięki zwiększonej konsumpcji w Indiach – z 84,39 kg w 2017 roku do 116,17 kg w 2027 roku, w Chinach – z 20 kg na mieszkańca do ponad 25 kg.
Pomimo rekordowo wysokich cen masła w ubiegłym roku, zmian w nawykach żywieniowych oraz badań rzucających pozytywne światło na konsekwencje zdrowotne spożywania tłuszczów mlecznych, z roku na rok odnotowywany jest światowy wzrost konsumpcji tego produktu. W roku 2017 średnie spożycie masła na świecie wynosiło 1,49 kg na mieszkańca, w Unii Europejskiej – 4,32 kg. W ciągu najbliższej dekady trend wzrostowy będzie się utrzymywał we wszystkich analizowanych regionach.
W krajach rozwijających się wzrost konsumpcji poszczególnych artykułów mleczarskich na jednego mieszkańca w przypadku masła prognozowany jest na poziomie 2% rocznie, dla pełnego mleka w proszku – 1,8%, odtłuszczonego mleka w proszku – 1,7%, a dla sera – 1,4% rocznie. Spożycie mleka w proszku będzie delikatnie wyhamowywało, pomimo tendencji wzrostowych. W krajach rozwiniętych największy wzrost konsumpcji prognozowany jest dla sera, o 1% rocznie, oraz pełnego mleka w proszku.
