Żywienie zwierząt a stres cieplny i zagrzewanie się kiszonek

Zbliżające się lato i nieuchronny wzrost temperatur oznaczają dla hodowców bydła mlecznego problemy, które mogą niestety wpłynąć na zdrowotność zwierząt i wydajność mleczną stada. Pierwszym problemem jest stres cieplny, który negatywnie oddziałuje na kondycję fizyczną krów i ich zdrowie oraz może się utrzymywać nawet 40-80 dni po przejściu fali upałów. Kolejnym problemem związanym z wysokimi temperaturami w lecie, generującym duże straty w gospodarstwach, jest zagrzewanie się kiszonek, zwłaszcza kiszonek z kukurydzy. Spadki wydajności produkcji w gospodarstwach mlecznych w trakcie letnich upałów mogą sięgać nawet 30 procent.

Artykuł przygotowany przez specjalistów z programu Krowie na Zdrowie.

W warunkach podwyższonej temperatury oraz wysokiej wilgotności zostaje zaburzony proces oddawania ciepła powstającego w wyniku fermentacji w żwaczu oraz intensywnych przemian metabolicznych. By utrzymać stałą ciepłotę ciała krowy uruchamiają mechanizmy obronne zwiększające wydatek energetyczny oraz mineralny a tym samym powodujące obniżenie produkcji

Stres cieplny dotyka zwłaszcza krów wysokoprodukcyjnych i powstaje wraz z wzrostem temperatury (już od 20 ⁰C i wysokiej wilgotności powietrza), których indeks wyrażany jest za pomocą współczynnika THI. Przyjmuje się, że krowy wysokowydajne zaczynają odczuwać stres cieplny, gdy THI osiąga wartość 72, podczas gdy dla krów o niskiej wydajności będzie to THI = 74.

Do zmierzenia poziomu stresu cieplnego można wykorzystać aplikację mobilną CoolCare opracowaną przez firmę De Heus. Analizując lokalne warunki pogodowe i indywidualne parametry wprowadzone przez hodowcę na podstawie pomiarów temperatury i wilgotności w oborze, aplikacja ostrzega o zwiększonym ryzyku wystąpienia stresu cieplnego i podpowiada co zrobić, aby ograniczyć negatywne skutki i ochronić zwierzęta przed zmianami metabolicznymi typowymi dla okresu letniego. Jeśli poziom stresu cieplnego przekracza 72 zwierzęta są apatyczne szybciej oddychają (ponad 60 wdechów i wydechów na minutę), więcej piją wody, a równocześnie mniej jedzą.

Przy jednoczesnym wydalaniu wraz z moczem makroelementów, prowadzi to do zachwiania funkcji fizjologicznych organizmu, czego widocznymi efektami są:

• znaczący spadek odporności,
• znaczący spadek produkcji mleka średnio o 5-7 litrów na krowę,
• gorsze wskaźniki zacieleń, trudne porody i obniżenie parametrów rozrodu (spadek poziomu hormonów),
• wzrost kulawizn w stadzie,
• wzrost upadków krów i cieląt,
• wzrost kosztów weterynaryjnych.

Jak niwelować stres cieplny u krów?

Walkę ze stresem cieplnym należy prowadzić kompleksowo, uwzględniając w niej przede wszystkim warunki techniczne w oborze oraz rozwiązania żywieniowe. Podstawowymi obszarami, o jakie trzeba zadbać w budynkach inwentarskich są sprawna wentylacja oraz wydajny system doprowadzania wody.

Istotne jest także właściwe zbilansowanie  dawek pokarmowych. Zwiększenie koncentracji energii w dawce przez dodatek tłuszczu chronionego, optymalny poziom włókna i przede wszystkim zabezpieczenie odpowiedniej suplementacji elektrolitami np. podając krowom mieszankę Bestermine Lato pomogą krowom łagodnie przejść przez okres upałów.

Zagrzewanie się kiszonek może pogłębić stres cieplny

Proces zagrzewania się kiszonek rozpoczyna się od kontaktu kiszonki z powietrzem, co prowadzi do namnażania się bakterii tlenowych. W efekcie dochodzi do wzrostu pH kiszonki oraz aktywacji grzybów pleśniowych, a w konsekwencji – do wzrostu temperatury kiszonki. Jeśli proces zagrzewania rozpocznie się już w silosie, stabilność dawki TMR, dodatkowo natlenionej podczas mieszania będzie znacznie obniżona. W efekcie możemy spodziewać się dalszego, szybkiego wzrostu temperatury kiszonek na stole paszowym, a także pogłębiania efektu stresu cieplnego ze względu na ograniczenie pobrania suchej masy i składników odżywczych.

Jaka temperatura kiszonki jest niebezpieczna?

W podstawowym ujęciu można określić 3 zakresy temperatur dla kiszonek:

• optymalna: <20°C
• podwyższonego ryzyka: 20-30°C
• zagrzewanie kiszonki: >30°C

Negatywne konsekwencje zagrzewających się pasz objętościowych:

• obniżenie wartości pokarmowej,
• zmniejszone pobranie paszy,
• spadek produkcji mleka,
• spadek odporności zwierząt,
• wzrost komórek somatycznych mleka,
• ryzyko zatrucia mykotoksynami namnażających się grzybów,
• wzrost kosztów

Poniższa tabela przedstawia negatywny wpływ zagrzewania kiszonek na ich wartość pokarmową, następujący wraz ze wzrostem temperatury pasz objętościowych względem temperatury optymalnej (<20°C):

Jak uniknąć strat w silosie?

W celu ograniczenia strat i zachowania stabilności tlenowej kiszonek, warto zwrócić uwagę na:

• sposób wybierania z silosu – starannie wybieraj kiszonki przy użyciu odpowiedniego sprzętu (wycinak szczękowy, frez),
• porządek przy pryzmie/silosie – nie zostawiaj luźnego, osypującego się materiału,
• tempo skarmiania – ok. 1,5-2 mb/tydzień, a świeża masa musi być wybierana regularnie i w odpowiedniej ilości,
• odkrywanie kiszonki w myśl zasady „mało a często” oraz przygotowanie pryzm i silosów podczas zbioru – dostosuj wielkość pryzmy do zużycia w celu ograniczenia kontaktu z tlenem, przez odpowiednie tempo wybierania,
• zabezpieczenie czoła silosu przy zastosowaniu preparatów ograniczających rozwój grzybów i bakterii,
• prawidłowe ubicie podczas zakiszania – zapewnij odpowiednie rozdrobnienie materiału i właściwą suchą masę. Materiał zbyt suchy (>40% s.m.) i słabo rozdrobniony trudno się ubija, przez co możliwe jest wnikanie powietrza w głąb kiszonki,
• dokładne okrycie – zapewnij szczelne przykrycie i dociśnięcie folią na całej powierzchni.
• ukierunkowanie procesu fermentacji przez dodatek preparatów mikrobiologicznych

Jak ograniczyć zagrzewanie TMR na stole paszowym?

Pomimo wykorzystania wysokiej jakości kiszonek do przygotowania TMR, w okresie upałów może dochodzić do zagrzewania dawki na stole paszowym. Jest to skutek natlenienia kiszonek podczas mieszania oraz dostarczeniem łatwo fermentujących węglowodanów wraz z paszami treściwymi.

W celu ograniczenia zagrzewania TMR należy:

• zadawać świeży TMR wcześnie rano lub wieczorem, kiedy temperatury są najniższe,
• podzielić dobową dawkę TMR na porcje (rano i wieczorem) – mniejsza ilość TMR na stole ogranicza zagrzewanie, a częstsze zadawanie zachęca do większego pobrania,
• często podgarniać,
• stosować wentylatory nad stołem paszowym w celu poprawy cyrkulacji powietrza,
• zabezpieczać TMR preparatami ograniczającymi rozwój bakterii, grzybów i drożdży powodujących zagrzewanie np. Cool TMR sorbic z linii CoolCare De Heus.