4 sposoby wczesnego wykrywania podostrej kwasicy żwacza (SARA)
Podostra kwasica żwacza (SARA) pozostaje najważniejszym (z finansowego punktu widzenia) zaburzeniem trawiennym spowodowanym dużą akumulacją lotnych kwasów tłuszczowych (LKT) w żwaczu. Obserwuje się ją głównie u wysokowydajnych krów mlecznych we wczesnym i środkowym okresie laktacji.
Tekst: Mateusz Uciński na podstawie Dairy Global
Lotne kwasy tłuszczowe są głównym źródłem energii dla przeżuwaczy, wytwarzanej i wchłanianej głównie w żwaczu. Im bardziej rozpuszczalne i degradowane są składniki odżywcze, tym wyższa będzie produkcja LKT, tym pH żwacza spada. Gdy pH spada, zdolność wchłaniania nabłonka żwacza znacznie się zmniejsza.
Stosunek koncentratu paszy może zmieniać pH z powodu różnych poziomów fermentacji składników odżywczych. Pasze mają wysoki udział węglowodanów strukturalnych (głównie celulozy, hemicelulozy), fermentowanych do kwasu octowego przez bakterie celulolityczne w zakresie pH żwacza 6-7. Koncentraty składają się z substancji odżywczych szybko ulegających fermentacji do kwasu propionowego, takich jak skrobia i cukry, o pH w żwaczu wynoszącym 5-6, przez bakterie amylolityczne. Kwas octowy stanowi prawie 60% wszystkich lotnych kwasów tłuszczowych i jest głównym prekursorem lipogenezy, bezpośrednio wpływającym na syntezę kwasów tłuszczowych mleka w gruczole mlecznym. Kwas propionowy może osiągnąć 20% wszystkich lotnych kwasów tłuszczowych i dostarcza energię poprzez przemianę glukozy w wątrobie, wchłanianą w jelicie. Kwas propionowy jest głównym prekursorem laktozy, powiązanym z ilością mleka podczas laktacji.
Jak zatem wcześnie rozpoznać występowanie SARA w stadzie? Można kierować się poniższymi wskazówkami:
1. Stosunek kwasu octowego do kwasu propionowego w żwaczu jest często przypadkiem, w którym można zaobserwować subkliniczne zaburzenia żwacza.
Im niższy jest stosunek kwasu octowego do kwasu propionowego w żwaczu, tym wartości pH w żwaczu wynoszą 6 lub poniżej. Im dłużej żwacz jest narażony na niższe pH, tym bardziej strukturalna fermentacja węglowodanów spada, ponieważ bakterie celulolityczne znacznie obniżają swoją aktywność. Nagromadzenie kwasów może uszkodzić nabłonek żwacza, powodując zmniejszenie wchłaniania lotnych kwasów tłuszczowych, co dodatkowo zwiększa ich stężenie w żwaczu. SARA została scharakteryzowana jako sytuacja, w której żwacz doświadcza zakresu pH od 5,2 do 6 przez dłuższy czas. Nowoczesne obory korzystają z żywienia paszami TMR, a ich jednorodność pozostaje priorytetem pod względem proporcji dawki. Równomiernie pokrojone i zmieszane pasze pomogą uniknąć sortowania, co sprzyja lepszemu smakowi paszy dla krów.
2. Spadek tłuszczu mlecznego to szybki i dokładny sposób wykrywania kwasicy u krów.
Tłuszcz mleczny może okazać się znacznie niższy (0,65 – 1%) przy codziennej analizie mleka, podczas gdy białko mleka pozostaje na normalnym poziomie. Chociaż nowoczesne wozy paszowe poprawiają skuteczność błonnika w TMR, a strategie żywieniowe poprawiają optymalizację paszy, to jednak niektóre krowy w stadzie nadal doświadczają SARA. Wskazuje to na istnienie między zwierzętami zróżnicowania węglowodanów ulegających szybkiej fermentacji. Analiza kwasów tłuszczowych mleka u takich krów, charakteryzuje się wyższym udziałem izomerów trans: C18: 1 trans-10, C15: 0 oraz C18: 1 trans-10 do C18: 1 trans-11.
3. Nadmiar azotu w żwaczu jest dobrym wskaźnikiem braku równowagi stosunku energii do białka.
Brak równowagi żywieniowej występuje dalej po wzajemnym obniżeniu pH żwacza, wchłanianięciua amoniaku i składników pokarmowych w warunkach SARA. Bakterie celulolityczne mogą zdefiniować prawie 80% białka metabolizowalnego (MP) dla potrzeb krów. Reszta to 20% metabolizowalnego białka dostarczanego ze źródłami białka niedegradowalnego w żwaczu. Przekarmianie białkami pokarmowymi o niskiej wartości biologicznej (mniej niezbędnych aminokwasów), gdy dawka jest uboga w szybko fermentowalną energię dla bakterii, dodatkowo zwiększa straty azotu. Nadmiar azotu w żwaczu krąży we krwi i mleku w postaci mocznika. Absorpcja amoniaku w żwaczu jest szybka przy pH 6,5 lub wyższym. Wchłanianie spada, gdy żwacz staje się bardziej kwaśny, podnosząc poziom amoniaku do wartości toksycznych z jego akumulacji w żwaczu. Synchronizacja rozkładu białek jest również związana z produkcją lotnych kwasów tłuszczowych i przepływem składników odżywczych w żwaczu. Dawki sprzyjające buforowaniu w żwaczu i środowisku beztlenowym, peptydy i kofaktory mogą stymulować dalszy wzrost bakterii.
4. Monitorowanie wskaźników stada, poczynając od pobrania suchej masy.
SARA jest związana z zapaleniem żołądkowo-jelitowym, które stopniowo prowadzi do wahań w zachowaniu żywieniowym krów, obniżeniu spożycia paszy, obniżonej strawności diety, ropni wątroby i kulawizny. Przy zmniejszonej strawności pojawia się łagodna biegunka, a straty metaboliczne zwiększają się do ujemnego bilansu składników odżywczych z powodu mniejszego wchłaniania. Zwłaszcza w przypadku dynamicznych składników odżywczych, takich jak pierwiastki śladowe i witaminy, pierwotne niedobory często są związane z niską aktywnością enzymatyczną i zwiększoną liczbą komórek somatycznych w mleku. Żółtawe i pieniste odchody zawierające niestrawione cząsteczki ziarna wskazują na zahamowanie trawienia i szybkie przejście pokarmu w przewodzie pokarmowym. Stężenie lipopolisacharydów w kale również może być symptomem SARA. Punktacja lokomocyjna jest ważna, ponieważ uważa się, że przewlekły ochwat pozostaje klinicznym objawem stada z problemem SARA. Niższa wydajność reprodukcyjna jest również wskaźnikiem obniżenia płodności w wyniku przedłużającego się wycielenia do okresów zapłodnienia. Ocena kondycji ciała (BCS), ocena wypełnienia żwacza (RFS) i codzienna ocena obornika mogą dać solidne wyniki w zakresie stanu zdrowia i dobrostanu krów.
