Analiza wartości hodowlanej 100 najlepszych buhajów w ocenie krajowej i międzynarodowej wybranych według polskich kryteriów selekcyjnych (sezon oceny 2021.2)

Trzy razy do roku na łamach czasopisma „Hodowla i Chów Bydła” publikujemy analizę wartości hodowlanej buhajów rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej (HO i RW) biorących udział w programach selekcyjnych i wpisanych do polskich ksiąg hodowlanych. W tym numerze przedstawiamy (już po raz piąty) szczegółową analizę subpopulacji 100 najlepszych buhajów ocenionych w kraju lub przeliczonych przez Interbull, wybranych według polskich kryteriów selekcyjnych: indeksu syntetycznego PF, Indeksu Ekonomicznego (IE), podindeksu produkcyjnego, podindeksu pokrojowego, podindeksu płodności, wartości hodowlanej dla zawartości komórek somatycznych i wartości hodowlanej dla długowieczności. Dane do analizy pochodzą z sezonu oceny wartości hodowlanej buhajów 2021/2.

tekst: dr Tomasz Krychowski, dr Agnieszka Nowosielska, PFHBiPM

Liczbę buhajów pochodzących z poszczególnych krajów na listach top 100, sklasyfikowanych według polskiego indeksu selekcyjnego Produkcja i Funkcjonalność oraz jego składowych, przedstawia tabela 1. Jeżeli weźmiemy pod uwagę wszystkich siedem subpopulacji najlepszych buhajów, to mamy w nich zwierzęta pochodzące z 18 krajów. Najwięcej jest buhajów amerykańskich (217–31,0%), następnie niemieckich (156–22,3%), francuskich (88–12,6%), kanadyjskich (64–9,1%) i holenderskich (54–7,7%). W poprzednim roku, gdy wykonywaliśmy taką analizę, układ był na podobnym poziomie. Oznacza to, że buhaje pochodzące z tych krajów najlepiej spełniają założenia celu hodowlanego dla rasy PHF w Polsce. Polska, mająca 24 buhaje, zajmuje 7. miejsce wśród 18 krajów, które mają swoje buhaje na listach top 100. Pozycję Polski należy odnieść do wielkości populacji krajowego bydła HF, która plasuje nas w światowej czołówce. W poprzedniej analizie, wykonanej w 2020 roku, Polska zajmowała 9. pozycję z 12 buhajami.

Klasyfikacja według indeksu selekcyjnego PF (tabela 2)

Indeks selekcyjny PF (Produkcja i Funkcjonalność) pokazuje cel hodowlany dla rasy HF w Polsce i jest najważniejszym kryterium selekcyjnym. W ocenie 2021/2 100 najlepszych buhajów w rankingu uszeregowanym pod względem indeksu PF miało średni indeks 147 jednostek. W top 100 znajdują się 54 buhaje niemieckie, 11 buhajów amerykańskich i 9 francuskich.

Polska w tym zestawieniu ma 7 buhajów w top 100, z najwyższą średnią wartością indeksu PF – 149 jednostek, w tym buhaja Danko Alians, który znajduje się na samym szczycie listy. Danko Alians urodził się w listopadzie 2020 roku w HR Danko, która od wielu lat współpracuje w ramach programu oceny i selekcji buhajów z Wielkopolskim Centrum Hodowli i Rozrodu Zwierząt w Poznaniu. Pozostałe polskie buhaje na liście to: Danko Zoom, Promotor, KZ Expecto, KZ Godryk, Danko After, Danko Agar.

Klasyfikacja według Indeksu Ekonomicznego (tabela nr 3)

Indeks Ekonomiczny, obok indeksu Produkcja i Funkcjonalność, jest drugim polskim indeksem selekcyjnym. Wyraża łączną wartość hodowlaną zwierzęcia w przeliczeniu na złotówki. Wykorzystywanie IE w selekcji wpływa na maksymalizację zysków z produkcji. Średnia wartość Indeksu Ekonomicznego buhajów uszeregowanych na liście top 100 według tego kryterium selekcyjnego jest na poziomie 2743 zł. Najwięcej buhajów w rankingu pochodzi z Niemiec – 40, Stanów Zjednoczonych – 33, Holandii – 7.

Znajduje się w nim 5 buhajów polskich (Danko Agar, Promotor, Danko Alians, Danko Adel, Danko Zoom) z najwyższą średnią wartością indeksu selekcyjnego PF – 149, oraz bardzo wysokim średnim Indeksem Ekonomicznym – 2807 zł (2. pozycja).

Klasyfikacja według podindeksu produkcyjnego (tabela 4)

W Polskim indeksie selekcyjnym produkcja stanowi aż 40%. Dlatego buhaje, które są w czołówce rankingu uplasowanego pod względem indeksu PF, to przeważnie osobniki, które przekazują na córki wysoką produkcję mleka o dużej zawartości suchej masy. W klasyfikacji buhajów uszeregowanych pod względem produkcji przodują Amerykanie, którzy mają blisko połowę buhajów – 42. Niemieckie buhaje również przekazują wysoką produkcję – 33 znajdują się w top 100. Polska w tym rankingu nie ma żadnego buhaja.

Klasyfikacja według podindeksu pokrojowego (tabela 5)

Pokrój stanowi 25% polskiego indeksu selekcyjnego PF.

Największą liczbę buhajów na top liście uszeregowanej pod względem pokroju ma, podobnie jak w poprzednim roku, Francja – 28. Na drugim miejscu są Stany Zjednoczone – 24, a na trzecim Kanada – 21.

Polski buhaj pokrojowiec to Lencokaz, pochodzący z hodowli indywidualnej, a aktualnie własność Mazowieckiego Centrum Hodowli i Rozrodu Zwierząt w Łowiczu.

Klasyfikacja według podindeksu płodności (tabela 6)

Poprawa płodności u samic bydła rasy HF stanowi ważny cel hodowlany dla większości hodowców w Polsce i na świecie. Wraz z dużym postępem, jeśli chodzi o ilość mleka, na przestrzeni ostatnich 20 lat znacznie pogorszyła się płodność samic. Niepokojący jest również brak wyraźnego pozytywnego trendu genetycznego dla tej cechy w krajowej populacji. W polskim indeksie selekcyjnym dla rasy PHF podindeks płodności stanowi 15%.

W subpopulacji 100 najlepszych pod względem płodności buhajów najwięcej jest zwierząt z hodowli: amerykańskiej – 30, duńskiej – 15, holenderskiej – 14.

W rankingu najlepszych pod względem płodności buhajów z polskich hodowli pochodzą 4 rozpłodniki: Tarzan, Sopel, Płyn, Fugela.

Większość buhajów o wysokich wartościach hodowlanych dla płodności ma bardzo niską wartość indeksu selekcyjnego PF i pozostałych jego składowych, co może być przyczyną braku poprawy tej cechy w populacji.

Klasyfikacja według wartości hodowlanej dla zawartości komórek somatycznych (tabela 7)

Wartość hodowlana dla zawartości komórek somatycznych stanowi 10% w indeksie selekcyjnym Produkcja i Punkcjonalność (PF).

W grupie 100 buhajów z najwyższą wartością hodowlaną dla zawartości komórek somatycznych najwięcej jest osobników pochodzenia francuskiego – 36, następnie niemieckiego – 16, 13 buhajów pochodzi z Holandii.

W stawce top sklasyfikowanej pod względem wartości hodowlanej dla KS znalazły się 3 buhaje z polskiej hodowli: Promotor, Danko Agar, Pegaz.

Klasyfikacja według wartości hodowlanej dla długowieczności (tabela 8)

Wraz ze wzrostem wydajności krów skraca się okres ich użytkowania. Dlatego bardzo ważna jest poprawa tzw. długowieczności krów. Jeżeli krowa długo żyje i produkuje mleko, to znaczy, że nie ma problemów zdrowotnych. W indeksie PF długowieczność stanowi 10%.

W subpopulacji 100 najlepszych buhajów pod względem wartości hodowlanej dla długowieczności najwięcej jest osobników pochodzących ze Stanów Zjednoczonych – 65, oraz z Kanady – 23.

W rankingu top 100 buhajów z najwyższą długowiecznością są 4 buhaje z hodowli polskiej: Marszal, Dabit, Boksyt, Czaj.

Top 10 najlepszych buhajów w ocenie krajowej i międzynarodowej

Tabela 9 przedstawia rankingi 10 najwyżej ocenionych buhajów według indeksu selekcyjnego PF i jego składowych oraz indeksu IE. W sumie we wszystkich siedmiu rankingach top 10 najwięcej buhajów mają Niemcy – 18, na drugim miejscu jest USA – 17, a na trzecim, z taką samą liczbą buhajów – po 6 sztuk – Polska, Kanada, Holandia i Hiszpania.

Polska wypadła w tej analizie dużo lepiej w porównaniu z analizą wykonaną rok temu, po ocenie 2020/2, gdzie we wszystkich rankingach top 10 znalazł się tylko jeden polski buhaj.

Podsumowanie

Analiza populacji 100 najlepszych buhajów w ocenie krajowej i międzynarodowej wybranych według siedmiu polskich kryteriów selekcyjnych pokazuje, że:

• dominują, w zależności od kryteriów, buhaje z USA i Niemiec;
• zyski z produkcji mleka poprawiają buhaje niemieckie i amerykańskie;
• buhaje z USA dominują w produkcji, płodności i długowieczności;
• rozpłodniki niemieckie poprawiają produkcję oraz obniżają zawartość komórek somatycznych w mleku;
• buhaje francuskie to buhaje pokrojowe i poprawiające somatykę;
• Polska wypadła w tej analizie dużo lepiej w porównaniu z analizą wykonaną rok temu i aktualnie zajmuje 7. pozycję w grupie 18 krajów, wyprzedzając między innymi Włochy i Hiszpanię;
• dobór buhajów jest istotnym elementem pracy hodowlanej, który pozwala precyzyjnie wybrać ojców przyszłego pokolenia samic.

Refleksja autorów

Dominacja amerykańskich buhajów jest duża w porównaniu z poszczególnymi krajami europejskimi. Jednak jeżeli weźmiemy pod uwagę kraje należące do Spółdzielni EuroGenomics, jako wspólną populację, przeciwstawną dla ogromnej populacji amerykańskiej, to na listach top jest znacznie więcej bardzo dobrych genetycznie buhajów europejskich niż amerykańskich. Dlatego powstanie Spółdzielni EuroGenomics, której członkiem jest również Polska, i wspólne działania w kierunku poprawy efektywności hodowli to ogromna szansa. 

Źródło danych:
https://www.cgen.pl/indeksy/ocena/buhaj/ranking
http://www.wycena.izoo.krakow.pl/