Czy hodowcy bydła otrzymają pieniądze za realizację celów nowej WPR?

Polska Federacja w imieniu hodowców bydła i producentów mleka aktywnie uczestniczyła w konsultacjach w sprawie planu strategicznego Wspólnej Polityki Rolnej na kolejny okres programowania. Zgłosiła do niego uwagi i wskazała, na jakie elementy polityki rolnej między innymi powinny zostać skierowane pieniądze adresowane do hodowców.

tekst: Radosław Iwański, dr Krzysztof Słoniewski, Dorota Śmigielska

Zamierzenia Komisji Europejskiej wobec przyszłej polityki rolnej Unii Europejskiej znane są szerszym odbiorcom raczej pod hasłami takimi jak „zielony ład” i „strategia od pola do stołu” niż w szczegółach. Nie ma czemu się dziwić, gdyż na szczegóły przyjdzie pora, bo Plan Strategiczny WPR jest dokumentem ramowym. Jednakże już on sam stawia przed rolnikami cele do zrealizowania. Nie wskazuje jednocześnie na określone rozwiązania technologiczne w produkcji mleka i nie mówi o kosztach dochodzenia do nich, nie wspominając o wysokości wsparcia finansowego hodowców bydła mlecznego. Jak to bywa, diabeł tkwi w szczegółach, dlatego Federacja bacznie się przygląda propozycjom rozporządzeń, zwłaszcza krajowych, które będą definiowały bezpośrednie wsparcie dla producentów mleka.

Nie czekając na nie, uznała, że mocny akcent wspomnianego planu powinien być położony na trzy elementy: promocję genotypowania bydła oraz gromadzenie informacji fenotypowej, służącej genetycznemu doskonaleniu zwierząt pod względem nowych cech, zwłaszcza wpływających na zmniejszenie obciążenia środowiska produkcją zwierzęcą oraz poprawiających dobrostan zwierząt; rozwój systemów informatycznych obsługujących gospodarstwa produkujące mleko i poprawę dobrostanu bydła.

Leszek Hądzlik, prezydent PFHBiPM, uważa, że hodowcy bydła powinni uzyskać wsparcie finansowe w realizacji celów środowiskowych i klimatycznych, a także tych związanych z poprawą dobrostanu, czyli takich, na które szczególny nacisk kładzie Komisja Europejska, i z których nigdy nie zrezygnuje. Nie łudźmy się, nie uwzględni ona także subiektywnych odczuć hodowców bydła mlecznego w tej sprawie, którzy nieraz okazywali swoje niezadowolenie wobec ciągle śrubowanych norm środowiskowo-klimatycznych w chowie bydła i produkcji mleka. – Zdajemy sobie sprawę z wymogów, jakie przed hodowcami bydła i producentami mleka stawiają konsumenci i że oni oczekują od nas jak najlepszego surowca, jednakże dla nas bardzo ważne są konkretne finansowe modele pomocy – zaznacza prezydent PFHBiPM.

Płatności dla rolników powinny stanowić wynagrodzenie hodowców bydła i producentów mleka za dostarczanie konsumentom surowca o jak najwyższych standardach jakościowych, a w sytuacjach kryzysowych na rynku powinny być powiązane z produkcją. Leszek Hądzlik ma wątpliwości co do potrzeby promocji ekstensywnej produkcji zwierzęcej w Planie Strategicznym, gdyż to stoi w sprzeczności z zasadniczym celem nowej polityki rolnej, czyli dążeniem do redukcji emisji gazów cieplarnianych z rolnictwa. Zaznacza, że warunkowanie części płatności bezpośrednich od zrealizowania przez hodowców wymogów dotyczących ograniczenia stosowania antybiotyków, poprawy dobrostanu zwierząt czy racjonalnego stosowania nawozów musi być dopasowane do charakteru hodowli i chowu bydła. – Wsparcie dochodów związane z wielkością produkcji do krów wzbudza, niestety, wiele wątpliwości, ponieważ nie jest to płatność związana z samą produkcją, a jedynie z liczbą krów, które są utrzymywane w gospodarstwie. Taki system płatności sprzyja rozdrobnieniu gospodarstw oraz sztucznym zabiegom, polegającym na formalnym podziale stada między wielu właścicieli. W przypadku bydła mlecznego ekonomiczna trwałość gospodarstwa utrzymującego poniżej 20 krów jest w ogóle wątpliwa – zauważa prezydent PFHBiPM.

Dlaczego genotypowanie?
Wsparcie finansowe genotypowania, które jest nowoczesną technologią, i dziś podstawową, pozwalającą na uzyskanie wystarczająco dokładnych informacji o wartości hodowlanej zwierząt już w pierwszych tygodniach ich życia, jest kluczowe dla rozwoju produkcji mleka w Polsce. Ta technologia pozwala hodowcom podejmować racjonalne decyzje dotyczące wyboru zwierząt przeznaczonych na remont stada, a także optymalizować dobór samic przeznaczonych do rozrodu w celu lepszego wykorzystania postępu genetycznego. Z kolei połączenie informacji genomowej z danymi dotyczącymi fenotypu zwierząt, zwłaszcza w zakresie cech istotnych z punktu widzenia ich zdrowia i dobrostanu, a także oddziaływania na środowisko (np. produkcja metanu), umożliwiłoby wykorzystanie postępu genetycznego do osiągnięcia celów Planu Strategicznego. Polska Federacja uważa, że problemy z upowszechnieniem genotypowania samic w małych i średnich gospodarstwach w Polsce wynikają z ograniczeń związanych zarówno z kosztami samego genotypowania i oceny wartości hodowlanej dokonywanej na podstawie jego wyników, jak i z braku wiedzy i narzędzi koniecznych do wykorzystania uzyskanych informacji. Z tego względu potrzebne jest wsparcie państwa dla szerszej implementacji genotypowania w praktyce produkcyjnej w celu podniesienia konkurencyjności gospodarstw oraz zmniejszenia negatywnego oddziaływania hodowli na środowisko naturalne. Federacja złożyła w MRiRW program genotypowania samic rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej opracowany wspólnie z Instytutem Zootechniki PIB i krajowymi spółkami inseminacyjnymi (MCB, MCHiRZ, SHiUZ, WCHiRZ). Przychylnie o propozycji myśli Szymon Giżyński, wiceminister rolnictwa, który dał temu wyraz w piśmie skierowanym do Polskiej Federacji. Projekt zakłada, że bezpośrednimi beneficjentami wsparcia byłyby gospodarstwa rolne utrzymujące bydło rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej, w których, jak dotąd, realizowana jest selekcja genomowa.

Dlaczego rozwój systemów IT
Realizacja celu przekrojowego WPR, jakim jest wspieranie wiedzy, innowacji i cyfryzacji, powinna uwzględnić możliwie szerokie wykorzystanie systemów informatycznych w przypadkach, gdy gospodarstwa rolne mają prawny obowiązek prowadzenia ewidencji zdarzeń zachodzących w stadzie zwierząt, oraz okresowego składania raportów podsumowujących takie zdarzenia. Dobrym przykładem jest system Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt (IRZ). Zmiany w tym kierunku powinny objąć także inne obowiązkowe systemy ewidencji (np. Książka Leczenia Zwierząt), zwłaszcza w sytuacji, gdy nowe regulacje, przyjęte na szczeblu UE (Rozporządzenie UE 2019/6), przewidują znaczne poszerzenie zakresu informacji weterynaryjnych, które będą obowiązkowo rejestrowane w gospodarstwach mlecznych. Federacja uważa, że szeroka informatyzacja czynności związanych z rejestracją i przetwarzaniem takich danych oraz ich przekazywaniem między bazami danych przyczyni się do zwiększenia wiarygodności gromadzonych informacji, ułatwi działania kontrolne oraz zmniejszy obciążenie rolników czynnościami związanymi z obowiązkową sprawozdawczością.

Polska Federacja podkreśliła w uwagach złożonych do Planu Strategicznego WPR, że sama stworzyła kilka lat temu system do zarządzania stadami bydła mlecznego i produkcją mleka, który jest ciągle rozwijany. Stado OnLine (SOL) – bo o nim mowa – dostarcza hodowcom informacji z oceny wartości użytkowej bydła oraz udostępnia narzędzia do realizacji celów hodowlanych. Systemy takie jak IRZ powinny być nastawione na współpracę w ramach wymiany danych z aplikacjami takimi jak Stado OnLine.

Dlaczego dobrostan?
Celem WPR jest między innymi „poprawa reakcji rolnictwa na potrzeby społeczne”, w tym w zakresie dobrostanu zwierząt. Dlatego Plan Strategiczny, w opinii PFHBiPM, powinien wspierać takie inwestycje w infrastrukturę gospodarstw, które służą poprawie dobrostanu zwierząt. Szczególnie należy wspierać modernizację budynków inwentarskich mającą na celu przejście z systemu uwięziowego na system bezuwięziowy. Instrumenty wsparcia inwestycyjnego, których głównym celem jest poprawa konkurencyjności gospodarstw, powinny równocześnie sprzyjać poprawie dobrostanu zwierząt, bezpieczeństwu żywności i ograniczaniu negatywnego wpływu produkcji rolniczej na środowisko. Finasowanie inwestycji powinno promować przede wszystkim takie systemy utrzymania zwierząt i metody produkcji, które służą tym celom.

Uwagi PFHBiPM do Planu Strategicznego Wspólnej Polityki Rolnej zostały złożone w wymaganym terminie, czyli do 15 lutego bieżącego roku. 