Kokcydioza. Jak diagnozować, leczyć, zapobiegać?

Autor: Mateusz Uciński

Kokcydioza jest chorobą przewodu pokarmowego powodowaną przez inwazję pasożytów z rodzaju Eimeria. Jednak w chowie bydła występują także kokcydia z rodzaju Cryptosporidium oraz Neospora. Pasożyty z rodzajów Eimeria i Cryptosporidium są to patogeny jelitowe powodujące ostre biegunki, mogące prowadzić do znacznego zmniejszenia przyrostu zwierząt lub zwiększonej śmiertelności cieląt. To, co czyni ją niezwykle groźną jest bardzo duży stopień zakaźności, więc gdy rozwinie się w stadzie, należy jak najszybciej odseparować cielęta z jej objawami.

Zakażenie

Jak zatem dochodzi do zakażenia tą chorobą? Otóż oocysta, czyli stadium rozwojowe pasożyta wydalana jest przez zainfekowane zwierzę wraz z kałem, przez co bardzo łatwo może przedostać się do układu pokarmowego innego zdrowego zwierzęcia. Cielęta zarażają się poprzez połknięcie oocyst kokcydiów, które przedostają się do ich otoczenia razem z odchodami chorych zwierząt. Mamy wtedy do czynienia ze swoistym cyklem – oocysta trafia do organizmu wraz zanieczyszczoną paszą lub wodą, tam przekształca się w dojrzałą formę, rozmnaża się, by w końcu kolejne oocysty zostały wydalone wraz z kałem. Warto tu także wspomnieć, że oocyty mogą długo przetrwać w środowisku, jeśli warunki bytowe są dla nich sprzyjające.

Symptomy

Choroba ta objawia się tym, iż kokcydia, przedostając się do organizmu cielaka, zagnieżdżają się w jelicie, wnikając w jego ściany. Na to szybko reaguje układ pokarmowy, co skutkuje tym, iż mechanizm jelit jest mocno upośledzony i dochodzi do ograniczenia wchłaniania składników pokarmowych przez ściany jelita oraz do hamowania resorpcji zwrotnej wody. To powoduje główny objaw kokcydiozy, czyli biegunkę, która może doprowadzić do wyniszczenia jelit, odwodnienia, niedoboru elektrolitów i ogólnego osłabienia. Kokcydioza cieląt może doprowadzić do zapalenia jelita, wyniszczenia kosmków jelitowych, a nawet martwicy błony śluzowej jelita. Należy tu jednocześnie podkreślić, że kliniczna postać kokcydiozy dotyczy najczęściej cieląt między 3 tygodniem, a 6 miesiącem życia.

Hodowcy mogą spotkać się także z ostrymi postaciami tej choroby, których pierwszym objawem klinicznym jest biegunka ze śluzem, która w wyniku uszkodzeń komórek nabłonka jelita grubego przechodzi w biegunkę z widoczną krwią. Ostry przebieg kokcydiozy powiązany jest ściśle z niedokrwistością. W czasie przebiegu choroby mogą pojawić się kolki, a cielęta są bardzo osłabione i spragnione, ale nie mają gorączki. Przy krwawej biegunce i osłabieniu organizmu, cielęta umierają w ciągu kilku dni od pojawienia się pierwszych objawów.

Prewencja i leczenie

Co zatem zrobić aby zapobiegać takim dramatycznym sytuacjom? Niestety, z powodu osłabienia i dużego wyniszczenia organizmu przez kokcydiozę, działania weterynaryjne nie zawsze okazują się skuteczne, dlatego kluczowa jest szeroko pojęta profilaktyka, dzięki której istnieje duża szansa, aby się ustrzec, lub zahamować rozwój tej choroby.

Przede wszystkim należy zadbać o odpowiednie warunki higieniczne w cielętnikach, pamiętać o  regularnym usuwaniu obornika, wiadra i korytka muszą być regularnie czyszczone, a ściółka świeża i sucha, co może uchronić przed zarażeniem się oocystami, które znajdują się w odchodach chorych zwierząt.

Warto również w momencie pojawienia się biegunek u cieląt, sprawdzić, co jest ich powodem, bo może ich być wiele, dlatego sugerowane jest pobierać próbki kału do analizy laboratoryjnej pod kątem występowania oocyst.

Absolutnie też nie należy zwlekać z rozpoczęciem leczenia! Musi ono nastąpić od razu po zdiagnozowaniu infekcji, zanim patogen spowoduje wyniszczenie jelit. To konieczne w ograniczeniu rozprzestrzeniania się choroby i rozwoju postaci klinicznych.

Tym, co również pomoże w opanowaniu zagrożenia kokcydiozą, jest utrzymywanie cieląt w podobnych grupach wiekowych, gdyż starsze cielęta mogą być źródłem zakaźnych oocyst. Dlatego ważne jest odseparowanie od nich młodszych, słabszych cieląt.

Niebagatelne znaczenie ma również ilość, czas podania i jakość siary, która jest nośnikiem przeciwciał, które uzbrajają cielęta w odporność bierną, przez co są one mniej podatne na czynniki zakaźne.

Lekarze weterynarii zalecają również, aby w całym okresie odchowu wzmacniać organizm cieląt stosując środek Colostrin, który zawiera immunoglobuliny, dezaktywujące patogeny.