Kanada postawiła na racice
W październiku gościliśmy w Centrum Genetycznym dr. Janusza Jamrozika, który w ramach Canadian Dairy Network realizuje projekty związane z rozwojem oceny wartości hodowlanej. Spotkanie było doskonałą okazją do omówienia realizowanych w Kanadzie projektów. Celem jednego z nich jest doskonalenie zdrowotności racic.
Kulawizny stanowią jeden z głównych problemów w kanadyjskiej populacji bydła holsztyńskiego. U 46% krów stwierdzono przynajmniej jednokrotne wystąpienie jednego ze schorzeń racic. Ta wysoka częstotliwość wpływa na starty finansowe hodowców poprzez obniżenie produkcji, skrócenie okresu użytkowania, pogorszenie płodności, ale także pogorszenie dobrostanu, do którego coraz większą uwagę przywiązują konsumenci. Występowanie przypadków chorobowych może zostać ograniczone poprzez poprawę zarządzania, a także na drodze selekcji uwzgledniającej zdrowotność racic. Z tego względu w Kanadzie opracowano indeks (Hoof Health index – HH index) informujący o potencjale genetycznym zwierzęcia pod kątem odporności na schorzenia racic. Nie jest to pierwszy krok podjęty w tym kierunku, gdyż od grudnia 2017 roku prowadzona jest w tym kraju ocena wartości hodowlanej dla najczęściej występującego schorzenia, czyli digital dermatitis (DD). W indeksie uwzględnione zostały kolejne 2 schorzenia infekcyjne (dermatitis interdigitalis ID, erozja rogu opuszek HHE) oraz 5 schorzeń nieinfekcyjnych (wrzód podeszwy SU, wrzód palca TU, choroba linii białej WL, krwiak podeszwy SH, przerost skóry szpary międzypalcowej IH). Udział każdego z nich w indeksie został zaprezentowany na wykresie 1.
W Kanadzie, podobnie jak w przypadku projektu „CGen korekcja”, dane o statusie zdrowotnym racic są rejestrowane za pomocą urządzeń mobilnych przez korektorów racic. Gromadzenie informacji z tego zakresu rozpoczęto w 2009 roku. Dzięki zaangażowaniu 54 korektorów racic zebrano ponad 328 tys. zgłoszeń, które stały się podstawą opracowania procedur umożliwiających oszacowanie wartości hodowlanych buhajów. Dane uwzględnione w analizach pochodziły z 1298 stad. Dzięki dostępowi do bardzo dużej ilości genotypów dokładność uzyskiwanych wyników oceny genomowej (GEBV) wyselekcjonowanych buhajów wynosi ponad 70%. Warto podkreślić, że aż 7716 krów z obserwacjami dla zdrowotności racic zostało zgenotypowanych, co umożliwiło wykorzystanie dodatkowej informacji genomowej.
Po uzyskaniu wyników obliczono częstość występowania schorzeń wśród córek 10 buhajów o najwyższych wartościach indeksu HH, a następnie zestawiono je z obserwacjami córek 10 buhajów o najniższych wartościach hodowlanych. Okazało się, że wyższe wartości indeksu buhajów przekładają się na wyższy udział zdrowych krów wśród ich córek (tabela 2). Różnice dochodziły do 31% w przypadku DD, 15% dla SU i 12% dla IH. Potwierdza to możliwość prowadzenia skutecznej selekcji w kierunku zwiększenia odporności na schorzenia racic, pomimo niskiej ich odziedziczalności (tabela 1).
Do indeksu włączono schorzenia najczęściej występujące w populacji (tabela 1). W każdym przypadku obliczono koszty bezpośrednie związane z leczeniem, które w 90% przypadków przeprowadzane jest przez korektorów racic. Największe nakłady ponoszone są w związku z leczeniem wrzodu palca (TU) i wynoszą aż 536,12 dolarów kanadyjskich. Dwukrotnie mniejsze koszty wynikają z wystąpienia dermatoz (ID i DD), a najmniejsze obciążenie finansowe wiąże się z wystąpieniem krwiaka podeszwy (SH) i przerostu skóry szpary międzypalcowej (IH). Oszacowane wartości nie uwzględniały strat wynikających z obniżenia wydajności czy pogorszenia płodności, co wskazuje, że konsekwencje każdego przypadku chorobowego w jeszcze większym stopniu obniżają zyski z produkcji mleka.
Dzięki prowadzonej ocenie wartości hodowlanej i publikowaniu wartości nowego indeksu od grudnia 2018 kanadyjscy hodowcy mogą wybierać buhaje, których córki będą cechowały się wyższą odpornością na schorzenia racic. Największy postęp przewidywany jest dla schorzeń, które stanowią obecnie najpoważniejszy problem, a więc schorzeń infekcyjnych (DD, ID, HHE) i wrzodu podeszwy (SU). W ten sposób hodowcy uzyskają poprawę zdrowotności racic w kolejnych pokoleniach, a w konsekwencji zwiększą osiągane zyski. Efekt ten będzie widoczny zwłaszcza gdy decyzje hodowlane zostaną połączone z dbałością o warunki środowiskowe, które w wielu przypadkach przyczyniają się do rozwoju choroby.
Kanadyjskie doświadczenia związane z opracowaniem indeksu zdrowotności racic stanowią dla Centrum Genetycznego Polskiej Federacji cenne źródło wskazówek. Zwłaszcza że w 2017 roku rozpoczęliśmy rejestrację schorzeń racic w Polsce. W najbliższym czasie przeprowadzimy analizę danych, by następnie przejść do opracowania metody szacowania wartości hodowlanej. Ostatecznie dane zebrane za pomocą aplikacji „CGen korekcja” staną się podstawą do opracowania indeksu zdrowotności racic, by także polscy hodowcy przy wyborze buhaja mogli uwzględniać swoje oczekiwania dotyczące odporności na schorzenia racic. Jest to istotne, zwłaszcza w świetle wyników ankiety, która została w tym roku przeprowadzona wśród hodowców. Wskazują one jasno, że kulawizna stanowi jeden z najistotniejszych problemów, które hodowcy chcieliby ograniczyć na drodze doskonalenia.
